Edward chào đời lúc 10:48 sáng ngày 9 tháng 11 năm 1841 tại Cung điện Buckingham.[1] Ông là con trai lớn nhất và là người con thứ hai của Nữ vương Victoria cùng chồng (và cũng là em họ bà) Vương tế Albert xứ Saxe-Coburg và Gotha. Ông được đặt tên thánh Albert Edward tại Nhà nguyện St George,Lâu đài Windsor, ngày 25 tháng 1 năm 1842.[lower-alpha 1] Ông mang tên Albert theo tên cha ông và tên Edward theo tên ông ngoại quá cố Vương tử Edward, Công tước xứ Kent và Strathearn. Ông được gọi là Bertie trong nội bộ hoàng gia trong suốt cuộc đời ông.[3]

Là con trai lớn của người đứng đầu nước Anh, ông hiển nhiên trở thành Công tước Cornwall và Công tước Rothesay ngay khi chào đời. Là con trai của Vương tếAlbert, ông cũng mang địa vị của Hoàng thân xứ Saxe-Coburg và Gotha và Công tước Saxony. Ông được tấn phong Thân vương xứ Wales và Bá tước của Chester ngày 8 tháng 12 năm 1841, Bá tước của Dublin ngày 17 tháng 1 năm 1850, danh dự Hiệp sĩ Garter ngày 9 tháng 11 năm 1858, và Hiệp sĩ Thistle ngày 24 tháng 5 năm 1867.[4] Năm 1863, ông tuyên bố từ bỏ quyền thừa kế công quốc Saxe-Coburg và Gotha cho em trai ông, Vương tử Alfred.[5]

Nữ vương Victoria và Vương tế Albert xác định rằng vương trưởng tử nên được học trong một nền giáo dục sẽ chuẩn bị cho ông trên cương vị một vị vua lập hiến hiện đại. Khi lên bảy, Edward bắt đầu được học tập trong một chương trình giáo dục nghiêm khắc do Vương tế Albert đặt ra, và bị khá nhiều gia sư giám sát. Không như chị gái ông Victoria, Edward không nổi trội trong học tập.[6] Ông cố gắng đáp ứng sự kì vọng của song thân, nhưng không mấy thành công. Mặc dù Edward không phải là một học sinh chuyên cần - tài năng thực sự của ông là sự quyến rũ, dễ gần và khéo xử sự — Benjamin Disraeli đã mô tả ông nắm bắt tốt, sáng dạ và cách cư xử đáng yêu.[7] Sau khi học xong chương trình trung cấp, gia sư của ông được thay thế bằng một ủy viên chính phủ duy nhất, Robert Bruce.

Sau một chuyến du học đến Rome, diễn ra vào những tháng đầu năm 1859, ông dành cả mùa hạ năm đó học tại Đại học Edinburgh cùng với những nhân vật khác, như nhà hóa học Lyon Playfair. Tháng 10, ông trúng tuyển vào Christ Church, Oxford.[8] Lúc này đã thoát khỏi nền giáo dục bị kềm kẹp chặt của cha mẹ, ông bắt đầu say mê nghiên cứu và vượt qua thành công các kì thi.[9] Năm 1861, ông chuyển sang Trinity College, Cambridge,[10] nơi ông được dày kèm môn sử bởi Charles Kingsley, Giáo sư lịch sử cấp cao.[11] Những nỗ lực của Kingsley đem đến bảng thành tích học tập tốt nhất trong cuộc đời Edward, và Edward thực sự mong đợi những bài giảng của ông.[12]